મલ્ટિ-મિલિઅન બિઝનેસમાં પીસાતા પ્રાણીઓ અને મુંઝાતા માણસો.

સાયન્સ અને ટેકનોલોજી
આના લેખક છે GS NEWS
શનિવાર, 28 નવેમ્બર 2009

પર્યાવરણમાં દરેક પ્રાણીઓનું ખાસ મહત્ત્વ હોય છે. તે પ્રાણી વાઘ હોય ગાય હોય કે રીનો હોય દરેક પ્રાણી કુદરતી ક્રમમાં રહી પર્યાવરણની જાળવણી કરે છે પરંતુ માનવ પ્રાણી તેમાંથી બાકાત છે.
પૃથ્વી પર આટલી બધી શાકભાજી હોવા છતાં તેને માંસાહાર કરવો ગમે છે. ઘેટાં, બકરાં, ડુક્કર ઉપરાંત પાણીમાંના લોબસ્ટર અને સાપને પણ તે છોડતા નથી. માંસ તો માંસ ખાય છે પણ વધેલા હાડકાનો પાવડર બનાવીને પણ તે મોટી મસ ઇન્ટરનેશનલ ફેક્ટરી ચલાવે છે.

કોસ્મેટિકના વપરાશમાં આવે એવા પદાર્થો મેળવવા તે લાખોની કતલ કરી તેનું માંસ વેચી હાડકાની રાખ બનાવે છે. હાડકાના આ કાળી રાખનું રાસાયણિક લાગતું નામ એટલે બ્લેક બોન ચાર. આ ધંધો આમ તો નીતિની વિરૂદ્ધ છે છતાં વિદેશની કંપનીઓએ તેને કાનુની ઠેરવી દીધેલ છે જેમકે ઇબોનેક્સ કોર્પોરેશન ૨૦૦૭માં જ ખઘછ (ફૂડ એન્ડ ડ્રગ્સ એડમિનિસ્ટ્રેશન) પાસે ગાયના હાડકામાંથી કાળી રાખ બનાવવાની પરવાનગી લઈ લીધી હતી.

આજકાલ સૌંદર્યમયી દેહને પ્રાયોરિટી આપવામાં આવે છે સુંદર વાન માટે ‘સ્કાલપેલ ટુરિઝમ’ ખીલ્યું છે. ફરવા જાવ અને શરીરની શસ્ત્રક્રિયા કરી સુંદર બનો પછી સ્પર્ધામાં ભાગ લો પેરિસ અને અમેરિકાની લાખો યુવતીઓ નાક, કાન, ગળું, સ્તન, કમર, નિતંબ અને પગના મસલ્સ પર સર્જયનની છરી ફરવા દે છે.

30-12.gifશરીર રચના સૌંદર્યના ગણિતને અનુરૂપ થાય છે એટલે આજકાલ ‘મેટ ફિનિશ’ ઇનથીંગ કહેવાય છે. મિસ યુનિવર્સ અમેરિકાના રેમ્પ પર કે પેરિસની ફેશન મોડેલ ‘મેટ ફિનિશ’ કરાવે એ વાત સમજાય એવી છે પણ વાપીથી તાપી કે ભરૂચથી ભાવનગરની દિકરી પણ મેટ ફિનિશનો આગ્રહ રાખે છે તેમને ખબર નહિ હોય કે કોસ્મેટિક્સમાં મેટફિનિશ માટે હાડકાની રાખ કે પાવડર વપરાય છે. અમદાવાદની કર્ણાવતી ક્લબ કે રાજપથ ક્લબની લૉનના આકર્ષક સ્ટેજ પર જાડો ગુલાબી હાર પહેરેલી જૈન કન્યાને ખબર નથી કે તેના બ્યુટિશ્યને ગાયના હાડકાના પાવડરવાળો આઇશેડો, આઇ લાઇનર, મસ્કારા અને ફેસ- પાવડર વાપર્યો છે.

તમે ઉસ્ટન, એબર, ન્યુટ્રલ બ્લેક, ફ્રેન્કફોર્ટ બ્લેક વગેરે નામો કોસ્મેટિકના ટેબલ પર વાંચ્યા હશે જે બધા નોન-વેજ ગણાય કારણ કે તેમાં હાડકાનો પાવડર હોય છે જે મેકઅપના ચળકાટ ઓછો કરી મેટ-ફિનીશ આપે છે.
કોસ્મેટીક્સમાં વપરાતું આવું કાળું પિગમેન્ટ કલર્ડ પ્લાસ્ટિક, વુડ સ્ટેઇન્સ, પેપર પ્રોડક્ટ પેઇન્ટસ, લેધર તેમજ વિનાઇલમાં પણ વપરાય છે. આ કાળું પિગમેન્ટ હાડકાને ૭૦૦ ડિગ્રી ગરમ કરી તેનો પાવડર બનાવવાથી મળે છે. ખઘછ પોતે પણ માને છે કે આ પિગમેન્ટમાં કેન્સરકારક પદાર્થ પોલિસાઇક્લિક એકોમેટિક હાઇડ્રોકાર્બન (ઁછલ્લ) હોઈ શકે.

બધા જ લોકો નોન-વેજ નથી હોતા પરંતુ બોટલ કરેલું પાણી તો બધા જ પીએ છે. આ બંધ બાટલીમાં ગુટકા, વંદા પણ જોવા મળ્યા છે એ સમાચાર તમે વાંચ્યા હશે. પરંતુ બાટલીમાંનું પાણી આરોગ્ય અને પર્યાવરણ માટે મોટો ખતરો છે એ જાણી તમને નવાઈ લાગશે. આ પાણી ફિલ્ટર કરવા માટે જે ફિલ્ટર વપરાય છે તે હાડકાની રાખના બનેલા હોય છે. આમ તો આ ફિલ્ટર એક્ટિવેટેડ કાર્બન અથવા એબેઇઝરના છત્ર હેઠળ વેચાય છે પણ પરદે કે પીછે ‘કમીને’ના અનેક પાત્રો કાળો ધંધો કરી રહ્યા છે. પશ્ચિમની ઘણી બધી કંપનીઓ બૉનચારનો ઉપયોગ કરે છે અને પકડાઈ ગયા પછી થોડા મહિના બંધ પણ રહે છે.

તાજું ઝરણાનું પાણી, દેખાડતી આ વોટર બોટલમાં ઘરઆંગણે ફિલ્ટર કરેલ પાણી જ હોય છે. પાણીને ગંગાનું નામ આપવાથી તેનો સ્રોત ગંગોત્રી બની જતો નથી. બોટલનું પાણી ભાગ્યે જ ‘મિનરલ વૉટર’નું સર્ટિફિકેટ ધરાવતું હશે. તરસ લાગી હોય એટલે ‘પીવાલાયક પાણી’નો ટેગ વાંચવાની ક્યાં કોઈને ફૂરસદ હોય છે.

30-13.gifગાયના હાડકાને ૪૦૦- ૫૦૦ ડિગ્રી તાપમાને ગરમ કરી ગ્રે રંગની રાખ બનાવવામાં આવે છે. શેરડીમાંથી બનતી ખાંડને સફેદ, રંગવિહિન બનાવવા માટે આજ રાખ વપરાય છે. આ પ્રક્રિયા ૧૮૧૨થી ચાલી આવે છે.

બૉનચારની વેબસાઇટ પર વાંચતા જણાશે કે પાણી અને ખાંડને શુદ્ધ કરવા માટે વપરાતા બૉનચાર (હાડકાની રાખ)નો માલ ભારત, ચીન, આર્જેન્ટિના અને અફઘાનિસ્તાનના પ્રાણીઓના હાડકામાંથી તૈયાર થયેલો હોય છે....! વાધ, દીપડા, સાબર જેવા પ્રાણીઓનો શિકાર કરી તેના ચામડામાંથી વસ્ત્રો અને અંગોમાંથી દવા બનાવવામાં આવે છે.આ બધાને આંટી મારે એવું દિલને કંપાવનારું ષડયંત્ર સાપના શિકારથી ચાલે છે એ સમજતાં પહેલાં સાપના ઝેરની કેમિસ્ટ્રી જાણી લો.

સાપનું ઝેર ઉત્ક્રાંતિ પામ્યું છે. સાપના ઝેરના ઓથોરિટી ગણાતા ઓસ્ટ્રેલિયાના ખ્યાતનામ વૈજ્ઞાનિક બિઆન ફ્રાયના મતે સાપનું ઝેર મોમાં હોતું જ નથી તેના જેવા બીજા પ્રોટીન અને જૈવિક ઉદ્દીપકો સાપના શરીરના અન્ય ભાગમાં પણ જોવા મળે છે.

કેટલાક નિષ્ણાતોના મતે સાપની લાળમાં આવેલ પ્રોટીન પોતાની રચના બદલી ઝેર સ્વરૂપે રજૂ થાય છે. ઝેરનું ખરૂ કામ તો તેણે કરેલા શિકારના બારીક ટુકડા કરવાનું અને તેને પચાવવાનું છે. યોગાનુયોગ સાપ ડંખે છે ત્યારે જડબાની ઉપર આવેલી કોથળી દબાતા ઝેર બહાર આવી જાય છે એટલે કે ઝેર દાંતમાં હોતું નથી.

કેટલાક સાપ ઝેરી નાગને ગળી જાય છે તો તેને પોતાને કશું થતું નથી પરંતુ એજ સાપ અન્ય ઉંદર, પક્ષી કે ખિસકોલીને કરડે તો તેઓનું મૃત્યુ થાય છે... ! અહીં પેલા એઇડ્સના વિષાણુ ધરાવતા મચ્છરની વાતનો ઉલ્લેખ જરૂરીછે. મચ્છરમાં લ્લૈંફ (હ્યુમન ઇમ્યુનો ડેફીસીઅન્સી વાઇરસ) હોય તો તેને એઇડ્સ થતો નથી પરંતુ એ જ મચ્છર તંદુરસ્ત માણસને કરડે તો માણસને એઇડ્સ થાય છે....! ઝેરનો ઉપયોગ સાપ ભલે પોતાના માટે કરતો હોય પણ આ માનવ જાતને સાપનો પણ બાપ છે ઝેરમાં પણ એને અમૃત દેખાય છે. આ અમૃત તેની કોથળી ભરે છે. તમિલનાડુની ઇસ્લા જાતિ ભારે બહાદુર છે. જેલની તેને બીક નથી એ તો પ્રેમથી ઢગલાબંધ સાપને કોથળા ભેગા કરી ઘરે લઈ જાય છે અને તેમાંથી ઝેર કાઢી ઝેરનું માર્કેટ ચલાવે છે.

આ માર્કેટ પણ ખૂબ વ્યવસ્થિત છે દસ નાગ પકડો એટલે તેમાંથી એક ગ્રામ વિષ પાવડર બનાવી શકાય પહેલા ઝેર કાઢે પછી તેને પ્રોસેસ કરી પાવડર બનાવો કેટ્સ નામના સાપમાંથી ૧ ગ્રામ વિષ પાવડર તૈયાર થાય જેમાંથી રૂા. ૧૫,૦૦૦ મળી જાય. રસેલ્સનો ભાવ જરા નીચો એટલે કે ૧ ગ્રામના ૫૦૦ અને ત્યાર પછી આલી-મવાલી સાપના વિષ પાવડરના ૩૦૦- ૪૦૦ રૂપિયા ઉપજે જમીન કરતાં પાણીના સાપમાંથી મેળવાયેલા ૧ ગ્રામ વિષ- પાવડરના ૩૦૦- ૪૦૦ રૂપિયા ઉપજે. જમીન કરતા પાણીના સાપમાંથી મેળવાયેલા ૧ ગ્રામ પાવડરના રૂપિયા ૧૮,૦૦૦ ગણી લેવાના.

‘કોઈનું ઝેર તો કોઈનો ખોરાક’ એ કહેવતને આધારે ઇસ્લા જાતિનું ગુજરાન સાપ પકડવાથી જ ચાલે છે. ૧૯૭૮માં આવા બાવન કુટુંબોને સાપ પકડવાના લાયસન્સ પણ આપવામાં આવેલા....!

મુંબઈની કેન્સર સંશોધન સંસ્થાના મત પ્રમાણે સાપના ઝેરમાંથી પી-૬ નામનું પ્રોટીન અલગ કરી શકાય. પી-૬ નામનું પ્રોટીન પછી કેન્સર દવા તરીકે વપરાય છે. પી-૬ બીનઝેરી 30-15.gifછે અને ઉંદરોના કેન્સરમાં સફળતાપૂર્વક વપરાયું છે.

સાપનું ઝેર શારીરિક જોમ મેળવવા ઉપરાંત હૃદયરોગ માટે પણ અસરકારક સાબિત થયું છે. ઉંદરના બંધ હૃદયને સાપનું ઝેર ફરી ધબકતું કરી શકે છે ? માનવો પર તેનો ઉપયોગ કરતાં પહેલાં તેને અનેક પ્રોસેસમાંથી પસાર કરી બિનઝેરી બનાવવું પડશે. આ અંગેનું સંશોધન દિલ્હીની હાર્ડંિગ મેડિકલ કૉલેજમાં ચાલુ છે.

હાફકીન ઇન્સ્ટિટયૂટ મુંબઈ ખાતે સાપના ઝેરમાંથી જ વેક્સિન બનાવવામાં આવે છે. ૧૯૬૫માં માઇક્રોબાયોલોજીના વિદ્યાર્થી તરીકે મને આ ઇન્સ્ટીટયૂટની મુલાકાત લેવા મળેલી. કાચના બીકરનું મોઢું પાતળા આવરણથી બંધ કરી તેની ઉપર સાપનું મોઢું દબાવતા જ તે ઝેર ઓકે એ પ્રયોગ પ્રત્યક્ષ જોવા મળેલો. ડિસ્કવરી પર હવે અવારનવાર કિંગ કોબ્રા સાથેની મસ્તી જોવા મળે છે. આ મસ્તી જોવાને બદલે તેની કોમેન્ટ્રી ઘ્યાનથી સાંભળવા જેવી હોય છે.

પશ્ચિમ મલેશિયામાં સાપના ઝેરમાંથી ‘આરવિન’ નામની દવા બનાવવામાં આવે છે. જે ધમનીમાં જામેલા લોહીના ગઠ્ઠાને ઓગાળે છે.

જે સાપ અનેક જીવોનો ખાત્મો બોલાવે છે તે સાપને દક્ષિણ કોરિયાની પ્રજા કોળિયો બનાવી પેટમાં પધરાવી દે છે. આવા લગભગ ૩૦ લાખ સાપો દરરોજ સીઓલી પ્રજાની ભૂખ ભાંગે છે... આપણે ત્યાં જેમ સલાડની રેસ્ટોરાં હોય છે તેમ ત્યાં ‘સાપ-સૂપ’ની રેસ્ટોરાં ચાલે છે.

પ્રાણીઓને મારી નાંખી આપણે તેનો અવનવો ઉપયોગ કરીએ છીએ. આવા નિરર્થક ઉપયોગો જેમ જેમ વધતા જાય છે તેમ તેમ વઘુ પ્રાણીઓની જરૂર પડે છે અને તેમ તેમ આપણે ‘પ્રાણી ઉછેર’નો છેતરામણો ધંધો કરીએ છીએ. આ ચક્ર આપણા પર્યાવરણના સમતુલનને ખોરવે છે અને ગ્લોબલ વોર્મંિગનું કારણ બને છે. જંગલની આગ, વરસાદની અછત, તાપમાનનો અનહદ વધારો અને દરિયાની જમીન પરની ધૂસણખોરી એ ગ્લોબલ વોર્મંિગનું પરિણામ છે. વિશ્વના આ મહાન પ્રશ્નનો ઉત્તર એ જ છે કે આપણે બને એટલું કુદરતી જીવન જીવીએ સંતો અને મહંતોને ઘરડાંએ સાંભળવા પણ યુવાનોએ ઘ્યાનથી સમજવા જોઈએ.

Source: http://www.gujaratsamachar.com/beta/content/view/49230/394/